‘MET VERNIEUWENDE SAMENWERKING KAN HET SNELLER, GOEDKOPER EN BETER'

In 2050 moeten alle Nederlandse huurwoningen energieneutraal zijn; dat is vastgelegd in het Klimaatakkoord van 2018. Maar als we de woningen in het huidige tempo blijven verduurzamen, wordt dat bij lange na niet gehaald. ‘Sommige grote corporaties moeten nog 90 procent van hun bezit verduurzamen,’ legt Mark Peterse van Verbouwstromen uit. ‘Als je 50.000 woningen hebt, moet je er de komende 25 jaar nog 45.000 langs. Dan zijn ze continu achttienhonderd huizen per jaar aan het renoveren. Een enórme opgave.’  

Corporaties zijn er dus bij gebaat dit zo efficiënt mogelijk aan te pakken. Peterse: ‘In het Klimaatakkoord stond al: via vraagbundeling kun je efficiëntie- en kostenvoordelen realiseren. Dat klinkt goed in theorie. Wat wij nu bij Verbouwstromen doen, is dit in praktijk brengen.’ 

Hoe ziet eeen verbouwstroom eruit?
‘Bij team Huur verstaan wij onder een verbouwstroom minimaal vijfhonderd gelijksoortige woningen. Dus woningen met bijvoorbeeld eenzelfde soort gevel en kap, zodat je bij renovaties kunt herhalen. Meestal heb je daarvoor meerdere corporaties nodig, want één heeft vaak niet de schaal om vijfhonderd gelijksoortige woningen tegelijk aan te pakken. Dus kijken wij of we partijen kunnen samenbrengen.’ 

Kun je hier concrete voorbeelden van geven?
'Voor Ymere ontwikkelde Verbouwstromen samen met de aannemer Braam Minnesma een nieuwe aanpak voor 1200 woningen in de Van der Pekbuurt in Amsterdam. Door met prefab binnenwandmodules en een afgiftesyteem te werken, kan het werk met veel minder arbeid sneller uitgevoerd worden tegen lagere kosten. Dit is een mooi voorbeeld van hoe je ook in moeilijke woningen, zoals een monument, tot aansprekende resultaten komt door te sturen op arbeidsproductiviteit.

Zo krijgen bewoners een energetisch goede, betaalbare, gezonde en comfortabele woning die voor de corporatie ook betaalbaar blijft.'

'Het is nu nog een plan, maar de doorrekeningen lijken zeer kansrijk.'

Hoe zet je dat in gang? 
‘Wij vragen in vertrouwen de vastgoeddata en meerjarige investeringsbegrotingen bij corporaties op. Dan kunnen wij door de oogharen een analyse maken: is er potentie voor een stroom? Kunnen we deze corporaties in deze periodes bij elkaar brengen? Vervolgens presenteren wij een verleidelijk perspectief. We zeggen: als jullie samenwerken, en voldoen aan specifieke voorwaarden, denken wij dat jullie het sneller, goedkoper en kwalitatief beter kunnen uitvoeren dan je nu doet.’ 

Hoe ziet dat eruit?
‘De verbetering en versnelling zitten vooral in de voorbereiding en de uitvoering. Als corporaties en aannemers aan de voorkant hun ontwerpproces zo inrichten dat ze in de uitvoering meer fabrieksmatig en montagegericht werken, kunnen ze enorm versnellen. Dan gaat een renovatie van drie maanden naar circa één maand. Omdat je namelijk monteert in plaats van ter plekke assembleert. Hierin schuilt de potentie van een hoge arbeidsproductiviteit. Het levert ook afstemmingsvoordeel en minder faalkosten op. En je krijgt kwalitatief betere bouwdelen, want assemblage gebeurt in een geïsoleerde fabrieksmatige omgeving. Door de lage arbeidskosten hou je geld over om ook de onrendabele doelstellingen aan te pakken: circulariteit, klimaatadaptatie en natuurinclusie. Allemaal voordelen.’ 

Hebben corporaties daar meteen oren naar?
‘Dat ligt eraan wie je spreekt. Vaak vinden strategieafdelingen en bestuurders het interessant. Maar de afdelingen die het moeten uitvoeren werken met zorgvuldige doorontwikkelde processen, met vaste partners, vaste afspraken die hen veel opleveren. Voor hen is het de grootste veranderopgave. Zij stellen ook meer voorwaarden: het moet wel hier-en-hieraan voldoen, we moeten er niet te veel last van hebben, we hebben wel planningen te halen. Planningen waarop ze worden aangesproken door diezelfde bestuurders…’ 

Hoe reageer je daarop? 
‘Door gewoon het eerlijke verhaal te vertellen. En er zijn oplossingen om risico’s te mitigeren. Bijvoorbeeld werken met meerdere scenario’s, en door de voorbereiding van een toekomstige stroom eerder op te pakken. De corporaties moeten een bepaalde omzet halen, dus zij kunnen niet het risico lopen om met ons in zee te gaan en er na een halfjaar achter te komen: o, het lukt toch niet. En dan de omzet kwijt zijn. Dus werken we meerdere scenario’s uit of beginnen we eerder.’ 

‘Iets anders waarvoor je oplossingen moet ontwikkelen, is de vaak schaarse capaciteit. Alle corporaties zijn enorm aan het stretchen om de Nationale Prestatieafspraken te realiseren [het uitfaseren van woningen met een E-, F- en G-label per 2028, red.]. Dat trekt een grote wissel op de projectafdelingen. Dus als ik bij de projectmanagers aankom met: hé, ik wil een nieuwe innovatie verkennen met potentieel veel voordelen, dan zeggen zij: die potentie is voor ons hartstikke belangrijk Mark, maar we zitten nu tot híér. Dus het voorwerk – afspraken en kaders om belemmeringen van de verbouwstroom weg te nemen – doe je met afdelingen waar de capaciteit minder schaars is, de strategische afdelingen en de managers. En als die voorwaarden geschapen zijn, dan worden dat de nieuwe kaders waarbinnen de projectmanager weer kan handelen. Dan wordt het business as usual, en dat wil je bereiken.’ 

Mark Peterse benadrukt hoeveel schaalvoordelen vernieuwende manieren van samenwerking opleveren. Bijvoorbeeld bij het halen van alle duurzaamheidsdoelen. ‘Veel corporaties zeggen: wij zitten prima op schema. Maar wat je ziet is dat er vooral wordt gefocust op de warmtevraag en dan verschilt het per project of ze de Standaard voor woningisolatie in één keer halen. De andere duurzaamheidsdoelstellingen sneuvelen dan nogal eens. Wij bieden in potentie de oplossing om in één keer de Standaard te halen – dus niet in stapjes. En ook nog eens in één keer de doelstellingen op het gebied van circulariteit, klimaatadaptatie en natuurinclusie. Uiteindelijk levert dat een versnelling op, want er hoeft niet nog eens te worden teruggekomen.’ 

Hoe lastig is het om meerdere corporaties in zo’n stroom samen te brengen? 
‘Ja, dat kan best een complexe situatie zijn [lacht]. Die corporaties hebben allemaal hun eigen duurzaamheidsbeleid, hun eigen besluitvormingscriteria, hun eigen programma’s van eisen. Die zijn door de jaren heen ontwikkeld en hebben een functie. Gelukkig hebben de corporaties ook veel overeenkomsten, dus daar moet je kijken hoe je bij elkaar komt. Ze sturen ook veel op financiën. Dus zorg je dat je hun rendementscriteria bij elkaar brengt. Dat is allemaal cruciaal voorwerk waar Verbouwstromen bij komt helpen.’ 

Verbouwstromen is een samenwerking tussen vier organisaties: De Bouwcampus, Stroomversnelling, TKI Urban Energy en TKI Bouw & Techniek. Wat is de meerwaarde van die samenwerking?  
‘Tot nu toe waren er al meerdere initiatieven om te komen tot opschaling door bundeling van de renovaties bij verschillende partners. Die initiatieven leverden heel veel kennis en ervaring op. Wat we nu hebben opgezet met Verbouwstromen brengt die kennis en ervaring samen. We vullen elkaar perfect aan. Ikzelf werk bij Verbouwstromen namens TKI Bouw & Techniek en die zijn erg vernieuwend op het gebied van schaalbare oplossingen. Hun ervaring met manieren waarop innovaties leiden tot een echt grote productiviteitssprong in de gebouwde omgeving, breng ik zo veel mogelijk in bij team Huur.’ 

En wat denk je: gaan we het halen vóór 2050?  
‘Ja, ik ben een believer [lacht]. Als je kijkt waar we nu staan ten opzichte van 2018, dan kan ik alleen maar héél optimistisch zijn. Een paar jaar geleden kon je je niet voorstellen dat we al zo makkelijk met zoveel mensen zouden praten over zulke grote veranderingstrajecten. En ik denk dat veel oplossingen exponentieel doorzetten. Het is belangrijk dat we de bewijslast continu vergroten. Dat de marktkant denkt: hé hier moet ik bij zitten, anders mis ik de boot. En de vraagkant, de corporaties, die gaan denken: is dat écht zoveel goedkoper? Hebben ze dat écht in één keer voor elkaar gekregen? En levert dat écht zoveel op voor onze huurders? Dat is onze ambitie: dat we an offer you can’t refuse creëren.’