VERLANGEN NAAR VERDUURZAMING – HOE WEK JE DAT OP?

Stel: je ligt onder een MRI-apparaat en denkt aan iets wat je héél graag wilt. Op de scan zie je dan een klein stukje van je hersenen oplichten. Er vloeit dan namelijk bloed naar de prefrontale cortex – en daar begint het te gloeien.  

Dit ‘oplichtende hersenkwabje’ is de metafoor voor de strategie die Anke van Hal ontwikkelde om mensen enthousiast te maken voor verduurzaming: de ‘fusie van belangen’-strategie. ‘Het lampje dat gaat branden in de hersenen – dát is wat je hoopt dat er gebeurt bij duurzaamheidsmaatregelen,’ aldus Anke in het webinar dat ze gaf voor de Verbouwstromen Academie.  

Centraal in de strategie staat wat Anke noemt ‘de derde succesfactor’: de mens. ‘Dat klinkt logisch,’ zegt ze. ‘Maar als je kijkt naar de energietransitie in de bestaande woonomgeving, gaat de aandacht automatisch naar de gebruikelijke succesfactoren: techniek en budget. In de praktijk blijft de mens onderbelicht en wordt de kennis op dat vlak onderbenut.’ 

Hoe zorg je er nu voor dat dat lampje in de hersenen gaat branden? We destilleerden vier belangrijke inzichten uit Ankes verhaal.  

Inzicht 1 – Alles begint met verlangen 

Ankes studenten hebben allemaal zeer weinig budget, maar toch de duurste smartphones. ‘Omdat ze die héél graag willen,’ zegt Anke. ‘En dat is precies de dynamiek die we zoeken.’  

Iets zo gewild maken, dat je het moet hebben. Zo werkt het voor ons allemaal, ongeacht de leeftijd. Om verlangen op te wekken, begin je met een analyse van wat mensen in het hier en nu belangrijk vinden. ‘En daar moet je echt naar zoeken,’ zegt Anke. Vervolgens bekijk je hoe je met verduurzamingsmaatregelen die belangen (en dus verlangen) zo veel mogelijk kunt behartigen. Pas na die twee stappen, ga je op zoek naar manieren om het gefinancierd te krijgen.  

Waarom niet de financiering eerst? Natuurlijk is het geld belangrijk, zegt Anke. ‘Maar als je iets héél graag wilt, ga je anders zoeken naar geld dan wanneer het iets is wat moet van de overheid of je opdrachtgever.’ 

Inzicht 2 – Zonder vertrouwen werkt het niet 

‘Er was eens een energieprestatieadviseur’, vertelt Anke. ‘Zijn opdracht: bewoners enthousiast krijgen voor energiebesparende maatregelen. Hij organiseerde een bijeenkomst in een zaaltje en nodigde alle bewoners uit. Bijna niemand kwam.  

Vervolgens deed hij huis-aan-huisbezoeken en viel hem iets op: veel bewoners klaagden dat de bushalte zo ver van het winkelcentrum lag. Hij stapte op de gemeente af en kreeg voor elkaar dat de bushalte werd verplaatst. Hij organiseerde weer een bijeenkomst. In zijn uitnodiging liet hij vallen dat hij ervoor had gezorgd dat de bushalte was verplaatst. Dit keer puilde de zaal uit. “Die man luistert echt naar ons”, zeiden de mensen. “Die kunnen we vertrouwen.” Veel van de aanwezigen gingen met de maatregelen aan de slag. 

Inzicht 3 – Houd een brede blik, werk samen en droom! 

Volgens Anke zijn er drie voorwaarden om te werken met het ‘fusie van belangen-perspectief'.  

Ten eerste: je moet een brede blik hebben en creatief zijn. Om met Albert Einstein te spreken: ‘We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them.’  

Een tweede voorwaarde: goede samenwerking. ‘Als het in projecten misgaat, is dat vaak te herleiden tot slechte samenwerking. Zeker als mensen uit verschillende sectoren komen,’ aldus Anke. ‘Samenwerking kost moeite, tijd en zorgvuldigheid.’  

De derde klinkt een beetje zweverig, waarschuwt Anke, maar volgens haar is het de meeste cruciale: het lef om te durven dromen. ‘Je kunt alles doen zoals het was, je houden aan de regeltjes. Maar we zitten in een transitie. Dat betekent dat je dingen echt anders moet doen dan we gewend waren. En dat moet je wel durven.’ 

Inzicht 4 – Vertraag om te kunnen versnellen 

Veel professionals stappen in een valkuil: ze denken te weten wat bewoners belangrijk vinden. ‘Maar,’ zegt Anke ‘wat professionals dénken dat bewoners belangrijk vinden, is bijna altijd iets anders.’ Met de stijgende energieprijzen denken ze dat mensen natúúrlijk warmlopen voor energiebesparing. ‘Dat is een van de domste dingen die je kan doen. Als je van tevoren niet serieus met bewoners in gesprekgaat, creëer je gigantisch veel wantrouwen.’  

Inzicht 5 – Stap in de wereld van de ander

Nog een valkuil: niet weten wat er speelt in een wijk. ‘Als jij een warmtenet aanlegt en je gaat dwars door het enige mooie stukje van de wijk heen, dan mis je veel kansen.’ Hierin zijn bewoners de experts die je nodig hebt. In Toronto pakten ze dat beter aan; daar konden bewoners dromen voor hun wijk achterlaten op een ‘dream wall’. Daarmee werd in korte tijd héél veel informatie opgehaald. En ook hier gold: wat professionals dachten dat bewoners het belangrijkst vonden, zat er helemaal naast. ‘Moestuinen op het balkon’, was wat bewoners massaal wilden. Daar zijn ze toen mee begonnen, en in de slipstream kregen ze veel bewoners enthousiast voor energiebesparing.  

Hieruit blijkt volgens Anke het kerninzicht van de energietransitie. ‘We moeten veel tijd stoppen in het begin.’ Weten wat er speelt, grondig voorbereiden om bewoners mee te krijgen. Anke: ‘Vertraag om te kunnen versnellen. En dat doe je door meer aandacht te geven aan de derde succesfactor: de mens.’